Beijing (Hargeisa Press)- Horaantii sanadkan, Shiinuhu waxa uu gacan ka gaystay heshiis dhex maray Iran iyo Sucuudiga si loo caadiyeeyo xidhiidhka ka dib toddoba sano oo khilaaf diblomaasiyadeed.
Maaddaama uu yahay dal dhaqaale oo muhiim u ah dalal badan oo Bariga Dhexe ah iyo iibsashada saliidda Sacuudiga iyo Iran labadaba, waxay u muuqatay in Beijing ay leedahay awood dhaqaale iyo niyad wanaag si ay u dhex dhexaadiso khilaafaadka mustaqbalka.
Waxay xiitaa soo bandhigtay inay dhexdhexaadiso Israel iyo Falastiin wada xaajood nabadeed, waxayna martigelisay maamulka Falastiiniyiinta Mahmoud Abbas iyo Ra’iisal Wasaaraha Israel Benjamin Netanyahu bishii May booqashooyin kala duwan oo isku mid ah. Beijing waxay u muuqatay in ay diyaar u tahay in ay nafteeda u bixiso sidii ay uga hortagi lahayd Mareykanka, kaas oo shandadihiisa taariikhiga ah ee gobolka iyo xidhiidhka dhow ee Israa’iil uu hor istaagi karo doorkeeda nabadeed. Shiinuhu, taa beddelkeeda, waxa uu leeyahay siyaasad dheer oo aan faragelin ku samayn saaxiibadiisa diblomaasiyadeed.
Wax ka yar lix bilood ka dib, dagaalka Israel ee Gaza ka dib weeraradii 7-dii Oktoobar ee Xamaas ee koonfurta Israel, ayaa caqabad ku ah hamiga Beijing ee ah doorka ugu weyn ee Bariga Dhexe, sida ay sheegeen falanqeeyayaashu.
Beijing waxay dano ka leedahay labada dhinac. Waxa ay muddo dheer u ololayn jirtay xal laba dawladood ah oo ay xitaa hubaysay Ururka Xoraynta Falastiin sannadihii 1960-aadkii iyo 1970-aadkii. Ilaa hadda, Beijing sidoo kale waa dalka labaad ee ganacsiga ugu weyn Israa’iil.
Jimcihii, Shiinuhu wuxuu ku biiray 119 waddan oo kale si ay u taageeraan qaraarka Golaha Guud ee Qaramada Midoobay ee ku baaqaya xabbad-joojin bini’aadantinimo.
Weli, inta badan, Beijing waxay inta badan ku adkaysatay dhinac iskahorimaadka ilaa hadda, iyada oo ka fogaanaysa isla doorkii caanka ahaa ee ay ka qaadatay keenista xayiraadda Sucuudiga iyo Iran.
Muxuu Shiinuhu ka yidhi dagaalka Israel iyo Xamaas?
Shiinuhu wuxuu jeexay khad dhexdhexaad ah tan iyo markii uu dagaalku bilaabmay, wuxuuna sii wadaa inuu ku baaqo in xal nabadeed lagu dhameeyo khilaafka.
Oktoobar 8, maalin ka dib markii Xamaas ay weerar lama filaan ah ku qaadday Israa’iil, wasaaradda arrimaha dibadda Shiinaha waxay ku baaqday in la qaboojiyo colaadda iyo “in dhinacyada ay khusayso ay isdejiyaan, is-xakameeyaan isla markaana si degdeg ah u joojiyaan colaadda si loo ilaaliyo rayidka loogana fogaado inay sii xumaato xaaladdu”.
Waxa kale oo ay ku celisay mawqifkii Beijing in xalka kaliya ee muddada dheer ee khilaafka uu yahay abuurista dawlad madax bannaan oo Falastiiniyiin ah. Tan iyo markaas, faallooyinkeeda rasmiga ah ayaa inta badan isku mid ahaa, iyadoo diblumaasi Zhai Jun uu ku baaqay “xabad joojin degdeg ah iyo joojinta dagaalka sida ugu dhakhsaha badan” Shir Madaxeedka Nabadda ee Qaahira toddobaadkan.
Dhaleeceyntu waxay ugu yeedheen mowqifka Shiinaha mid aad u “wax xun” ama jawaabteeda goor dambe – Beijing waxay qaadatay maalin si ay u soo saarto bayaan rasmi ah. Laakiin Benjamin Ho Tze Ern, oo ah kaaliyaha borofisar ka ah barnaamijka S Rajaratnam School of International Studies ee Shiinaha ee fadhigiisu yahay Singapore, ayaa sheegay in tani ay tahay doorasho macquul ah.
Beijing waxay rabtay “inay aragto sida wadamada kale uga jawaabaan marka hore si ay ugu soo bandhigaan akhlaaqda sare ee qaadashada hab ‘dhexdhexaad ah’,” ayuu yidhi. “Marka la eego ceeryaamada dagaalka, ma rabto in ay sameyso bayaan cad oo laga yaabo in ay dib uga noqoto haddii ay dhacdo xogtu khalad tahay.”
Waa maxay sababta Shiinuhu uu dhexdhexaad uga noqday?
Beijing waxay sii ahaan jirtey dhexdhexaad sababtoo ah booskan oo kale wuxuu ku jiraa danta gobolka ee fog ee ah inaanay dhinacna u xaglin, ayuu yidhi Yun Sun, oo ah Agaasimaha barnaamijka Shiinaha ee Xarunta Stimson ee fadhigeedu yahay Washington.
“Haddii Shiinuhu uu doonayo inuu u muuqdo awood weyn oo kala duwan oo saadaalisa mustaqbalka dib-u-heshiisiinta, ma dooran karo dhinac ka soo horjeeda dhinaca kale. Taasi waa sababta aad u aragto hadallada sida Shiinaha oo ka dhan ah dhammaan weerarrada ka dhanka ah dadka rayidka ah, kuwaas oo dhaleeceeya Xamaas iyo Israa’iil labadaba,” ayay tidhi.
Khilaafka hadda jira, ayaa sidoo kale aad uga duwan markii ay wadahadleen ee uu heshiis dhex maray Iran iyo Sacuudiga, kiiskaas oo labada dal ay doonayeen in xal laga gaadho oo Cumaan iyo Ciraaq ay mar hore gogol dhigteen. Xamaas iyo Israa’iil, taa beddelkeeda, waxay ku hawlan yihiin khilaaf sii socda oo goobjoogayaashu ka walaacsan yihiin inay sii kordhi karaan.
Beijing waxa kale oo laga yaabaa inay aqoonsato in khilaafka daba dheeraaday ee sidoo kale soo jiidanaya awoodo kale, ay si fudud uga baxday, ayay tidhi Trita Parsi, oo ah aasaasaha Machadka Quincy ee Mas’uuliyadda Dawladnimo.
“Waa in la xusuustaa, Shiinuhu waligood isku lug ama aqoon ama isfaham la mid ah ciyaartoy kala duwan ma yeelan si ay u awoodaan inay ciyaaraan doorkii ay ka ciyaareen Saudi-Iran oo u dhiganta,” ayuu yidhi. “Asal ahaan, ma haystaan nooc isku mid ah oo raaxo ah oo ay isku dayaan inay bartaan dalalku. Markaad tan dhexdhexaadinayso, waxaad u baahan tahay inaad ka hormarto ciyaarta oo Shiinuhu si fudud maaha. ”
Waa maxay khatarta Shiinaha?
Shiinaha, ayaa dano dhaqaale oo xoog leh ku leh gobolka, kuwaasna waa ay saameyn doonaan haddii dagaalka hadda socda uu u soo jiido dalal kale. Waxa ay soo dejisaa xaddi badan oo tamar ah Sucuudiga, Ciraaq iyo Iran. Tirooyinka ganacsiga ayaa sidoo kale sarreeya $259bn ee 2021 ee Bariga Dhexe iyo Waqooyiga Afrika – saddex jeer mugga ganacsiga Mareykanka ee gobolka. Ganacsiga Shiinaha iyo Israa’iil wuxuu ahaa $18bn sanadka 2021.
Sidoo kale, waxaa meesha ku jira joogitaanka Beijing ee masraxa caalamiga ah, ayuu yidhi Steve Tsang, oo ah maamulaha machadka SOAS China Institute. Taasi waxay ku dhiirigelinaysaa Shiinaha inay dhexdhexaad ka ahaato xiitaa khatarta xidhiidhka ay la leedahay Israa’iil.
“Tani waxay ku saabsan tahay u soo dhejinta Koonfurta Global, taas oo inta badan aad uga damqanaysa dhibaatooyinka Falastiiniyiinta marka loo eego cadhada Israel. Shiinaha waa inuu taageero ka helo Koonfurta Global si uu awood ugu yeesho inuu ‘dimuqraadiyeeyo’ nidaamka caalamiga ah,” Tsang ayaa u sheegay Al Jazeera.
“Shiinaha hoos yimaada Xi wuxuu ku saabsan yahay inuu eego dantiisa, maaha inuu nabad u sameeyo danta guud ee caalamiga ah,” ayuu yidhi.
Sidee tani u saameyn doontaa xafiiltanka Mareykanka iyo Shiinaha?
Inkasta oo SOAS’s Tsang uu sheegay in khilaafka hadda jira uu fursad kale u siiyay Shiinaha “inuu hore u sii riixo beddelka nidaamka caalamiga ah ee xorta ah ee uu Mareykanku xukumo,” Parsi waxay u aragtay fursad ay ku muujinayso in labada xafiiltamaan ay wada shaqeyn karaan.
Diblumaasiga sare ee Shiinaha Wang Yi, ayaa u safray Mareykanka khamiistii si uu dagaalka ugala hadlo Xoghayaha Arimaha Dibada Antony Blinken iyo Lataliyaha Amniga Qaranka Jake Sullivan taasoo calaamad kale u ah in Beijing ay wali xiiseyneyso inay ku sii jirto. Madaxweynaha Shiinaha Xi Jinping ayaa la filayaa inuu u safro San Francisco bisha November si uu uga qeyb galo shir madaxeedka APEC, halkaasoo uu kula kulmi doono Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden.
“Waxaan u maleynayaa in Shiinuhu ay tan u arkaan fursad macquul ah oo lagu tusi karo adduunka oo ay u tusi karto Mareykanka in haddii Shiinaha iyo Mareykanka ay ka wada shaqeeyaan arrimahan, natiijooyin wanaagsan ayaa la gaadhay,” ayuu yidhi Parsi.
“Taasi waa hab ay Shiinuhu u baabi’iyaan cabsida dhinaca reer galbeedka ee ah in kor u kaca Shiinaha ay ka dhigan tahay in Shiinuhu uu doonayo inuu beddelo Galbeedka. Taa beddelkeeda, Shiinuhu waxay isku dayayaan inay muujiyaan inay rabaan inay reer Galbeedka kula shuraakoobaan arrimaha muhiimka ah iyo kuwa khiyaanada leh ee sidan oo kale ah. ”
Warbixintan waxaanu ka soo xiganay Aljazeera News