“Gorfaynta Taxanaha Duug-reebka Tagtada. Cugashada Gurracan. Saameynta Seed iyo Suyuca Siyaasadda Xisbiga Waddani”
- Astaamaha Burburka:
Akhristeyaal, astaamaha gurracan ee hadda ka muuqda hab dhaqanka siyaasadda iyo hanaanka wadda shaqaynta xisbiga Waddani, waa mid nasiib daro ah. Bal u fiirso waxa la yidhi xisbigu wuxuu leeyahay guddoomiye iyo ku simaha guddoomiyaha oo ah xil jiraya haddii uu guddoomiyuhu jooggo iyo haddii uu maqan yahay ba.
Waa yaab eh, waa maxay u sime?. Runtii ujeedka laga leeyahay ku sime sidda ku simaha madaxwaynaha, ku simaha guddoomiyaha baarlamaanka, ku simaha raysal wasaaraha, ku simaha guddoomiyaha xisbiga iwm, waa mid kooban oo ah in xilka lagu sii simo masuulka shaqada ka maqan. Marka uu masuulku soo noqdana halkaa ayay ku ekaataa oo muran kama joogo.
Sababtuna waa in la ilaaliyo nidaamka iyo kala danbeynta anshaxa hab maamuuska qarannimo, dawladnimo iyo xisbinimo. Si looga hortago is garab yaac iyo nidaam xumo dalka & dadka ku yimaada. Waayo dalku ma wadda yeelan karo madaxwayne iyo ku sumaha madaxwaynaha oo joogto ah. Balse wuxuu yeelan kara ku sumaha madaxwaynaha marka madaxwaynuhu meel aaddo amma xaalado jira darteed shaqada u gudan kari waayo.
Sidoo kale asxaabta qarankuna waa la mid oo ma wadda yeelan karaan guddoomiye iyo ku sime guddoomiye oo joogto ah, balse ku sime guddoomiye waxay yeelan karaan kaliya marka ay timaaddo xaalad shaqada guddoomiyaha banaysa. Marka la eego nidaamka dawladnimo iyo xisbinimo ee dalkeenu ku dhaqmo, waxa ku simaha madaxwaynaha noqon kara ku xigeenka madaxwaynaha , sidoo kalena waxa ku simaha guddoomiyaha xisbiga noqon kara ku xigeenka guddoomiyaha.
Taasina waxa inoo jidaynaya dastuurka qaranka iyo xeerarka ka dheegmay oo isaga waafaqsan, wixii ka horjeedana waxa loo aqoonsan yahay waxba kama jiraan. Sidaa darteed waxa waxba kama jiraan ah jiritaanka hoggaamiyaha xisbiga iyo ku simaha guddoomiyaha xisbiga.
Hadaba, waa maxay dheehashada qaab-dhismeedka xisbiga Waddani hadda la soo baxay?. Maxay daran tahay oo ujeedkeedu yahay?. Maxaa laga dhaxli kara cawaaqib xumo siyaasadeed?. Maxaase barito laga filan karaa?.
Ugu horrayn haddii aan isku dayo ka jawaabida waydiimaha sare ku xusan, aniga oo badh idiin reebaya. Runtii waxaan u arkaa in qaab-dhismeedka gurracan ee xisbiga Waddani hadda u dhurtay iyo wadiiqada leexsan ee uu qaaday inay ka dhalan karto cawaaqib xumo siyaasadeed iyo guuldaro hor leh. Kuwaasi oo aan ku kaabi karo qodobadan soo socda:
- Kala socod iyo isla jaanqaad la’aan hoos u dhigta amma wiiqda hanaanka wadda shaqaynta, kala danbeynta shaqada iyo hab maamuuska madaxda xisbiga.
- Kala shaki iyo aamin daro shacabka ku dhasha, waayo Nimanka xisbi mucaarid ah nidaamka iyo hanaanka xisbinimo u dhawri waayay ee sharciga qaranka u jabiyay cod raadis darteed, ciddina ka yeeli mayso in ay ilaalin doonaan nidaamka dawladnimada.
- Kala yaac iyo Burbur xisbinimo oo soo kooba cimriga xisbiga Waddani.
Dhinaca kale, haddiiba ay jalaafada iyo jabinta shuruucda dalka ku kasbadaan taageerada shacab jibaysan oo ay hantaan ammaanada ummadda. Waxa la filan kara hadardaamo siyaasadeed oo ku habsata dalka iyo dadka masaakiinta ah. Marka laga qiyaas qaato taallada taariikhda hoggaamiyaha & taaganta siyaasadda xisbiga Waddani. Waxaana arrimahaasi lagu soo ururin karaa qodobadan soo socda:
- In la sameeyo ku simaha madaxwaynaha, madaxwaynaha oo dalka jooga.
- In madaxwayne ku xigeen, ku sime madaxwayne noqon waayo.
- In la tixgalin waayo nidaamka iyo hab maamuuska madaxda qaranka.
- In la sameeyo ku simaha guud golaha wasiirradda.
- In wasaarad kasta laga sameeyo xil ku sime wasiir aan abid dhicin.
- In wasiir ku xigeenku noqon waayo ku simaha wasiirka.
- In wasaarad kasta loo magacaabo Ku sime agaasime guud & ku simeyaasha agaasime waaxeedyada wasaaradda. Iwm.
- Sad-bursiga xilalka xisbiga:
Waxa la yaab ah, in madaxda xisbiga Waddani, siiba guddoomiye Cirro uu ka hadlo sad-bursiga dawladnimada dalka ka jira iyo qalooca qarannimada ragaadiyay, sheegana in uu yahay nin arrimaha kan sixi kara. Isaga oo sad-bursigii ugu waynaa abid ee S/land lagu arko ka sameeyay xisbigiisa Waddani.
Saaxiibbayaal si ay arrintaasi inoogu caddaato, bal ila dhugta tusaalahan kooban iyo jaantuskan soo socda. Kaasi oo si waadixa u muujinaya sad-bursi caqli galnimada ka fog oo hadda ka jira xil haynta guddaha xisbiga Wddani. Hadaba, halkan hoose ka akhri masuuliyiinta xilalka la yaqaan ka haya xisbiga Waddani ee hayb wadaagta la ah guddoomiye Cirro:
Lr | Magaca | Xilka |
01 | Abdirahman Cirro | Gudomiyaha xisbiga Waddani |
02 | Osman Afgaab | Guddoomiyaha golaha dhexe |
03 | Fagfagaash | Xoghayaha Maaliyadda |
04 | Ismahaan Mohamed Hashi | Agaasimaha xarunta dhexe ee xisbiga Waddani |
05 | Dr. Fadal | Xoghayaha arrimaha dibedda |
06 | Abdilahi Daamur | Xoghayaha xidhiidhka gobaladda |
07 | Hassan Ahmed Muse | Xoghayaha xanaanada xoolaha |
08 | Cali Cabdilaahi Dagaal | Xoghayaha dhaqanka |
09 | Xil: Mohamed Wali Ali Hassan | Xoghayaha shaqada & arrimaha bulshada |
10 | Mohamed Hasan Dirir | Xoghayaha gaarka ah |
11 | Abdirashiid Jeeni | Ku xigeenka xoghayaha warfaafinta |
12 | Golaha dhexe 74.1% waxay ka yimaadeed xaafada guddoomiye Cirro | |
Ka cuddur-daarasho: Gudiga Fulinta ma helin Tiro iyo Saami Sugan # 17 | ||
13 | Guddiga fulinta, tiradu iima sugmin. Balse balafta xanta siyaasaddu waxay ii sheegtay in loo kala fadhiyo si la mid ah saamiga golaha dhexe | |
Ka cuddur-daarasho: Qodabada #18 & #19 Ma helin Magacyadda iyo Tirada | ||
14 | Musdanbeedka reeraysan oo ah koox xildhibaano ah, xubno ka tirsanaa wasiiradii hore ee Rayaale Kaahin iyo Dr. Ahmed Silaanyo oo hayb la wadaagga Cirro | |
15 | Wiilasha idman Waa dhalinyaro an xil ka hayn xisbiga, hadana cid walba ka awood badan, waxayna ka soo jeedaan qoyska Cirro | |
Ka cuddur-daarasho: Magacyadda masuuliyiinta hoos ku xusan oo aan helin | ||
16 | Guddoomiyaha Qaarada yurub ee xisbiga Waddani | |
17 | Guddoomiyaha woqooyiga America ee xisbiga Waddani | |
18 | Ku xigeenka guddoomiyaha dalka Sweden ee xisbiga Waddani | |
19 | Guddoomiyaha dalka Finland ee xisbiga Waddani | |
20 | Guddoomiyaha dalka Norway ee xisbiga Waddani | |
21 | Guddoomiyaha dalka Denmark ee xisbiga Waddani | |
22 | Guddoomiyaha dalka Germany ee xisbiga Waddani | |
23 | Guddoomiyaha gobalka Togdheer ee xisbiga waddani | |
24 | Guddoomiyaha gobalka Sanaag ee xisbiga waddani | |
25 | Guddoomiyaha gobalka Saaxil ee xisbiga Waddani “Bedel dhawaan” |
Saaxiibbayaal, waxaan aaminsan nahay in xogtani tahay mid aad u kooban marka loo eego qalooca iyo sed-bursiga xadhkaha goostay ee xisbiga Waddani. Sidaa darteed wixii intaa dheer waa xaggiina….
La soco qaybo kale oo muhiim ah hadii allaah idmo.
By: Jamal A. Muse
dankaabo@hotmail.co.uk/ jamalabdiya@gmail.com /hirdandheer@gmail.com
Hargeisa Somaliland.