Hargeysa (Hargeisa Press): Waxaa guud ahaanba maalmahan Somaliland si weyn ay siyaasiyiinta iyo bulshaduba u hadal hayaan arrinta la xidhiidha cidda qabanaysa shir-guddoonka golaha Wakiiladda Somaliland ee cusub.
Sidoo kale, waxay dadweynuhu is waydiinayaan goorta la dooranayo guddoomiyaha golaha Wakiiladda Somaliland cidda ku guulaysan doonta shir-guddoonka cusub ee golahaasi, ma mucaaradka ama xukuumadda.
Maxkamadda sare ee Somaliland ayaa bil iyo todoba maalmood kadib maalintii ay doorashadu dalka ka dhacday waxay ansixisay xildhibaanadda golaha Wakiiladda ee cusub.
Taasoo ku beegnayd 7-dii bishan July, waxaanay maxakamadda Sare ku raacday natiijadii hore ay u soo saareen gudidda Doorashoyinka Somaliland.
Waana inuu muddo 30 maalmood gudahood ah madaxweynuhu isugu yeedho golaha cusub, iyadoo uu madaxweynaha jamhuuriyadda ayaana awoodda u leh inuu cayimo maalinta uu qabsoomayo fadhiga koowaad ee golaha cusub.
Tan iyo markii ay guddiga doorashooyinku ku dhawaaqeen natiijadii hor dhaca ahayd ee xildhibaanadda golaha Wakiiladda waxaa soconaya loolan u dhexeeya xisbiyadda siyaasadda Somaliland oo ku salaysan cidda hogaamin doonta shir-guddoonka golaha Wakiiladda.
Xisbiyadda mucaaradka ah oo is-baahaystay ayaa sheegay in ay haystaan aqlabiyadda xildhibaanadda oo ah 52 mudane, sidaasna ay ku heli karaan saddexda xubnood ee shir-guddoonka. Waxaanay xisbiyadda mucaaradka ahi haystaan 52 xildhibaan, oo ah aqlabiyadda golaha.
Waxaana marka la codaynayo loo baahan yahay in ay tiradda guud ee xildhibaanadda golahaasi oo dhan 82 mudane, ay helaan saddex meeloodow laba meelood cidda doonaysa aqlabiyadda golahaasi.
Fadhiga maalintaasi oo ku beegan Khamiista todobaadkan ayaa si weyn loo hadal hayaa, loona wadda sugayaa, taasoo aanay haynteeduna ku koobnayn oo keliya siyaasiyiinta, balse waa mid ay xataa dadka shacabka ahi aad ugu Dheg taagayaan.
Cod hal-dheeri ah oo gacan tag ah ayaana lagu kala badin doonaa marka la dooranayo shir-guddoonka golaha Wakiiladda Somaliland ee cusub iyadoo xubin kastaba gaar ahaantiisa loogu codayn doono.
Awoodda Is-baahaysiga Mucaaradka iyo Dagaalka Xukuumadda:
Is-baahaysiga ay samaysteen xisbiyadda mucaaradka ah ayaa xukuumadda talladda haysaa waxay arrintaasi kala hor timid dagaal toos ah iyo mid dad-ban ba, iyadoona geed dheer iyo mid gaaban ba u fuushay sidii aanay xisbiyadda mucaaridka ahi ugu guulaysteen shir-guddoonka golaha Wakiiladda.
Waxaana jira warar sheegaya in ay xukuumadu lacag aad u badan ku baayacday qaar ka mida xildhibaanadda ka soo baxay xisbiyadda mucaaradka ah, si ay u hesho tirro ay ku hanan karto shir-guddoonka golaha Wakiiladda.
Iyadoona lacagtaasi aadka u badan ee ay xukuumadu ku iibsanayso codka xildhibaanadii shacabku ay soo doorteen ay tahay cashuurtii laga soo ururiyay bulshadda reer Somaliland ee ka dayacan addeegyadii dawladda.
Xukuumadda talladda haysa iyo xisbigeedda Kulmiye waxay guddoomiyaha golaha Wakiiladda la doonayaan inuu noqdo xildhibaan Yaasiin Xaaji Maxamuud Xiir (Faratoon), oo ka soo baxay xisbiga Kulmiya, lagana soo doortay gobolka Sool.
Halka is-baahaysiga xisbiyadda mucaaradka ahi jagadda guddoomiyaha golaha Wakiiladda u soo xuleen xildhibaan C/rasaaq Khaliif Axmed, oo isna ka soo baxay xisbiga mucaaradka ah ee Waddani, isla markaana laga soo doortay gobolka Sool.
Waxaana jirta hadal hayn aad u badan oo ay bulshadda iyo ra’yi caalamku arrintaasi iska waydiinayaan, taasoo ah in labadda xildhibaan ee ay mucaaradka iyo muxaafidku u soo kala xuleen guddoomiyaha golaha Wakiiladda ay karti ahaan, da’ahaan iyo arrimo kaleba ku kala duwan yihiin.
Marka la eego dheeli-tirka guud ee siyaasadda dalka, kartidiisa shaqsiyadeed, fursadaha uu haysto, aqoontiisa, iyo da’ahaan xiliga uu ku jirro oo ah marxaladii uu qofku waxtar muuqda dalkiisa iyo dadkiisaba u qaban lahaa.
Waxaanay dadweynaha badankoodu isku waafaqsan yihiin in labadda xildhibaan aanay ahayn laba nin oo la simi karro in ay u tartamaan guddoomiyenimadda golaha Wakiiladda, isla markaana 100% uu ku haboon yahay C/rasaaq Khaliif Axmed, marka loo eeggo arrimo badan.
C/rasaaq, waxa uu xilal wasiirnimo ka soo qabtay xukuumadii madaxweyne Axmed Siilaanyo, hase yeeshee sanadihii danbe waxa uu ka mid ahaa xisbiga Waddani oo uu ka gaadhay jagadda guddoomiye ku-xigeenka koowaad ee xisbigaasi.
Sababta Uu Ku Mudan Yahay In C/risaaq Khaliif La Doorto:
Hadaba maxay tahay sababta uu xildhibaan C/rasaaq Khaliif Axmed, isugu soo taagay ama ugu tartamayo qabashadda kursiga guddoomiyaha golaha Wakiiladda Somaliland?
Xildhibaan C/rasaaq, isaga laftiisa ayaa sharaxaya waayo-aragnimadiisa siyaasadeed, sababta uu kurisgaasi isugu soo sharaxay, iyo waxa uu is leeyahay waad ku mudan tahay in laguugu doorto.
“Waxaan is leeyahay, waad og tahay labadaba duruufaha yaalla. Marka aad mucaarad tahay, iyo marka uu muxaafid yahay. Waxa kaloo aan is leeyahay, waxaad xog-ogaal u tahay duruufaha dalka yaalla.
Haddii aan ganacsiga ku jiray iyo haddii aan siyaasadda ku jiray, iyo haddii aan arrimaha kale ee bulshadda iyo dhaqanka, labadaba ka shaqaynayay, oo aan is leeyahay xog-ogaal badan baad u tahay” ayuu yidhi xildhibaan C/rasaaq Khaliif Axmed.
Maxay Xukuumadu U Diidan Tahay Inuu Xildhibaan C/risaaq Noqdo Guddoomiyaha:
Sababta ay xukuumadu uga soo hor jeeddo in C/rasaaq Khaliif, uu noqdo guddoomiyaha golaha Wakiiladda Somaliland ayaa lagu tilmaamay qodob dhawr oo ay ka mid tahay si aanu goluhu u noqon mid la xisaabtama xukuumadda.
Taa bedelkeedana si uu goluhu u guto waajibaadkiisa shaqo ee ah inuu xukuumadda ku ilaaliyo sharciyadda dalka iyo in aanay xukuumadda talladda haysaa sida ay doonto ugu tarki falin awoodaheedda si ka baxsan dastuurka, xeerarka iyo shuruucda dalka u yaalla.
Halka xildhibaanka kale ee ay xukuumadu waddato ee ay doonayso inuu noqdo guddoomiyaha golaha Wakiiladu uu yahay xildhibaan xisbul-xaakimka Kulmiye ah, sidaas darteedna aanu xukuumadda la xisaabtami Karin.
Marka laga yimaado in bulshadda reer Somaliland ay si buuxda isugu raacsan yihiin in xildhibaan C/risaaq Khaliif, uu xildhibaan Faratoon kaga haboon yahay qabashadda hogaanka golaha Wakiiladda marka loo eeggo sababo badan oo ay labadda xildhibaan ku kala duwan yihiin awgeed.
Xildhibaan C/risaaq Khaliif Axmed, ayaa isaga laftiisu qiraya aragtidda bulshadda ee ah inuu da’ahaan iyo karti ahaanba ku jiro xiligii ugu haboonayd inuu hogaamiyo golaha Wakiiladda Somaliland.
Waxaanu xukuumadda tallabadda haysa iyo madaxweynahaba ku dhaliilay in aanay ixtiraamaynin sharciga iyo xaqa ay xisbiyadda mucaaradka ahi u leeyihiin shir-guddoonka golaha Wakiiladda, maadaama oo ay iyagu aqbaliyadda xildhibaanadda ku guulaysteen.
C/rasaaq Khaliif, oo arrintaasi ka hadlayayna waxa uu ydihi, “Waxa kaloo aan iyadna is leeyahay waad ku mudan tahay, in aad shaqadan qabato wakhtiga aad ku jirto, oo qofku da’da uu ku jiro (age group-ku), xili ay wax qaban karaan baa jirra. Waxaan is leeyahay waa xilli ku haboon in aad golaha hogaamiso. Marka loo eego aqoon ahaan, marka loo eego khibrad ahaan, iyo marka loo eego awood ahaanta shaqsiga ah.
Marka intaas oo dhan la isku darro, iyo xaqiyadda aan u leenahay, xisbiyadii mucaaradka ahaa ee helay aqlabiyadda, in ay hogaamiyaan golaha, haddii ay runtii jirto garasho ama ixtiraam shuruucda dalka ah, maba ay ahayn in lagu tartamo”.
Sharciyan Mucaaradka Ayaa Xaq U Leh Qabashadda Shir-guddoonka Golaha Wakiiladda:
Dhinaca kale, madaxweyne Muuse Biixi, iyo xukuumadiisaba way ka daadegi wayday sidii xisbigiisa loogaga guulaystay doorashadii dalka ka qabsoontay 31-kii bishii May ee sanadkan 2021-ka.
Sidoo kale waxaa Laf Dhuun Gashay ku noqotay kadib markii ay isku baahaysteen xisbiyadda mucaaradka ah, sidaasina ay ku heleen aqlabiyadda xildhibaanadda golaha Wakiiladda.
Arrintaasi ayaanay xukuumadu dagaal toos ah kala hor tagtay, iyadoona ka dagaalamaysa in aanay mucaaradku ku guulaysan shir-guddoonka golaha Wakiiladda. Inkastoo arrintaasi ay u muuqato mid lagu kala calaf qaaday.
Dagaalka iyo gal-galashadda ay xukuumadu ka gashay in aanay xisbiyadda mucaaradka ahi ku guulaysan shir-guddoonka golaha Wakiiladda ayuu xildhibaan C/rasaaq Khaliif, ku tilmaamay mid dhakhso u soo dhamaanaysa.
“Balse waxay ahayd sida sharcigu qorayo, maadaama oo labadii xisbi mucaarad ee aqlabiyadda golaha haystay, ay sameeyeen is-baahaysi (coalition), oo ay isku tegeen, oo ay magacaabeen shir-guddoon, in la ixtiraamo, oo madaxweynaha iyo xukuumadiisuna ay ixtiraam bay ahayd.
Laakiin, gal-galasho badan ayay ka galleen. Waxaanan rejaynayaa in ay gal-galashadaasi iska soo dhamaan doonto” ayuu yidhi xildhibaan C/rasaaq Khaliif Axmed, oo la hadlay BBC.
Gebagebadda Loolankaasi iyo Natiijadda Laga Filan Karro:
Si kastaba ha ahaatee, waxaa si weyn looga dhur sugayaa Khamiista todobaadkan oo uu golaha Wakiiladda cusubi yeelanayo fadhigiisa koowaad, iyadoo isla fadhigaasi lagu dhaarin doono 82-ka mudane ee cusub, isla fadhigaasi xidhibaanadu ku dooran doonaan shir-guddoonkoodda.
Waxaana si weyn loo saadaalinayaa in ay xildhibaanadu guddoomiyaha golaha Wakiiladda u dooran doonaan xildhibaan C/rasaaq Khaliif Axmed, maadaama oo ay is-baahaysiga mucaaradku haystaan aqlabiyadda xildhibaanadda.
Hargeisa Press.com/Hargeisa Office.