Hargeysa (Hargeisa Press)- Dr. Dareskedar Taye, oo ah cilmi-baare ka tirsan machadka arrimaha dibadda ee Itoobiya (IFA), ayaa waraysi uu dhawaan siiyey wargeyska The Reporter ee ka soo baxa dalka Itoobiya, waxa uu la wadaagay aragtiyo ku saabsan aragtida ay Itoobiya ka qabto Somaliland ee uu madaxweynaha ka yahay Cabdiraxmaan Maxamed Cabdilahi.
Maaddaama IFA ay ka hoos shaqeyso wasaaradda arrimaha dibadda ee Itoobiya, hadalka Dr. Taye waxa uu xambaarsan yahay miisaan la taaban karo, wuxuuna soo jeedinayaa isbeddel ku yimi isbeddellada u dhexeeya Itoobiya iyo Somaliland.
Aragtida Itoobiya ee Somaliland
Dr. Taye waxa uu xusay in inkasta oo mawqifka Itoobiya ee Somaliland uu yahay mid joogto ah, haddana siyaasadda arrimaha dibadda ee Somaliland ay u muuqato mid u wareegaysa maamulka cusub. Wuxuu yidhi, “Maamulka cusub ee Somaliland wuxuu u muuqdaa inuu doorbidayo inuu la safto dowladda Soomaaliya halkii uu isku sheegi lahaa inuu yahay dal madax-bannaan.”
Kormeerkan, ayaa ah mid cajiib ah, marka loo eego himilada dheer ee ay Somaliland ku raadinaysay aqoonsi caalami ah oo ay ka hesho dal madax-bannaan.
Dulucda sheekada: Heshiiskii Itoobiya iyo Somaliland
1-dii Jeenawari 2024, maamulkii hore ee Somaliland, ee uu hoggaaminayay Madaxweyne Muuse Biixi Cabdi, ayaa heshiis is-afgarad ah (MoU) la saxeexday Itoobiya. Heshiisku wuxuu Itoobiya u oggolaaday inay hesho dekedaha Somaliland, iyadoo la fahamsan yahay in Itoobiya ay Somaliland ku taageerto qaranimada. In kasta oo gudaha iyo gobolkaba uu muran ka taagnaa, Is-afgaradku waxa uu astaan u ahaa sida ay Somaliland uga go’an tahay in ay ka faa’iidaysato goobta istiraatiijiga ah ee ay ku leedahay aqoonsi.
Si kastaba ha ahaatee, ka dib doorashadii Madaxweyne Cabdiraxmaan Maxamed Cabdilahi ee 13-kii Noofambar 2024, Itoobiya waxay si degdeg ah ugu dhaqaaqday inay heshiis gaar ah la gasho Soomaaliya. Hadalka Dr. Taye ayaa tilmaamaya in isbedelkani uu ka tarjumayo aragtida Itoobiya ee dawladda cusub ee Somaliland oo ah inay la safan tahay Muqdisho marka loo eego ajandaheeda gooni-isu-taagga ee muddada dheer.
Calaamadaha Isbedelka Siyaasadda Somaliland
Dhowr horumar oo soo maray maamulka cusub ayaa keenaya su’aalo ku saabsan mudnaantiisa. Wasiirka arrimaha dibadda Somaliland ee dhawaan loo magacaabay ayaa si cad u dhaliilay heshiiska is-afgaradka ah.
Madaxweynaha ayaa magacaabay ergey gaar ah oo dad badan ay rumeysan yihiin in loo xil saaray dib u bilaabista wada hadalada Soomaaliya, waxaana tallaabadan ay sii hurineysaa shakiga laga qabo in uu xidhiidh dhow la leeyahay Muqdisho.
Talaabooyinkani waxa ay dhaliyeen walaac gudaha ah oo ku saabsan sida ay xukuumaddu uga go’an tahay ictiraaf raadinta Somaliland.
Khatarta Qaybta Gudaha iyo Deganaansho la’aanta
Qaranimada Somaliland waa cudud midaysa shacabkeeda. Dawlad loo arko inay ka tanaasulayso yoolkan waxay halis ugu jirtaa inay huriso kala qaybsanaan gudaha ah, taasoo keeni karta xasilooni darro dalka. Isbeddelka siyaasadda arrimaha dibadda ayaa sidoo kale ku soo beegmaya xilli xasaasi ah, iyadoo la isla dhexmarayo in maamulka cusub ee Mareykanka uu u furan yahay inuu la macaamilo Somaliland.
Gabagabo
Si kasta oo ay tahay in Dr. Taye qiimaynta xukuumadda cusub ee Somaliland ay tahay mid sax ah, haddana aragtida lafteedu waxa ay iftiiminaysaa fashil ku yimi habkii dawladda ee arrimaha dibadda. Udub dhexaadka laga dareemayo Muqdisho waxay wiiqaysaa istiraatijiyadda ictiraaf raadinta Somaliland ee muddada dheer waxayna wiiqi kartaa isku duubnideeda gudaha.
Somaliland si ay midnimadeeda u ilaashato, himiladeedana u horumariso, waa in maamulka cusubi dib u caddeeyaa go’aankiisa dawladnimo, si taxadar lehna uu u maareeyo xidhiidhkiisa dibadda.
Guuleed Axmed Jaamac Dafac
Ku saabsan Qoraaga
Guuleed Axmed Jaamac waa garyaqaan iyo falanqeeye siyaasadeed oo fadhigiisu yahay Hargeysa, Somaliland.