Hargeysa (Hargeisa Press)- Sannadihii u dambeeyay, muuqaalka juquraafiyeed ee Bariga Dhexe iyo Geeska Afrika waxaa ka muuqday xiisado isa soo tarayay, gaar ahaan Iran iyo xulafadeeda, sida fallaagada Xuutiyiinta ee Yemen.
Natiijo ahaan, Israa’iil waxay si firfircoon u raadinaysay iskaashi istiraatijiyadeed si kor loogu qaado ammaankeeda qaranka loogana hortago khatarahaas. Mid ka mid ah saaxiibada suurtagalka ah ee dareenka soo jiidanayay waa Somaliland, oo ah dal dhab ah oo madaxbannaan oo ku yaal Geeska Afrika.
Israa’iil waxay ka faa’iidaysan doontaa aqoonsiga Somaliland, oo ay ku jiraan kor u qaadista amniga qaranka, ka hortagga khataraha gobolka, abuurista fursado dhaqaale oo cusub, hagaajinta xidhiidhka diblomaasiyadeed, iyo taageeridda maamulka dimuqraadiga ah ee gobolka.
Kobcinta amniga qaranka Israa’iil
Aqoonsiga Somaliland waxa ay Israel siinaysaa saaxiib istiraatijiyadeed oo Geeska Afrika ah, taas oo kor u qaadaysa amniga qaranka iyo mawqifkeeda juqraafiyeed ee gobolka. Meesha istaraatiijiga ah ee Somaliland ee Gacanka Cadmeed, oo ah marin badeed oo muhiim ah, ayaa u oggolaan doonta Israa’iil in ay ka dhisato gobol ay dhaqan ahaan saamayn kooban ku leedahay. Tani waxay awood u siinaysaa Israa’iil inay si wanaagsan u maareyso muuqaalka juqraafiyeedka adag oo ay xoojiso danaheeda amni iyo dhaqaale.
Iskaashiga istiraatijiyadeed ee u dhexeeya Israa’iil iyo Somaliland ayaa sidoo kale muhiim u ah ka hortagga khataraha gobolka, gaar ahaan Iran iyo fallaagada Xuutiyiinta ee Yemen.
U dhawaanshaha Somaliland ee Yemen, ayaa ka dhigaysa meel ku habboon ururinta xogta iyo hawlgallada milateri ee wadajirka ah ee lagaga hortagayo khatarahaas.
Aqoonsiga Somaliland, Israa’iil waxay heli doontaa saaxiib qiimo leh oo la dagaallanka argagixisada iyo ku fidinta hubka gobolka. Iskaashigan ayaa sidoo kale ogolaanaya in la wadaago xogta sirdoonka iyo dhoolatus ciidan oo wadajir ah, taasoo kor u qaadeysa amniga qaranka labada dal.
Aqoonsiga Somaliland waxa ay sidoo kale Israel u furi doontaa fursado dhaqaale oo cusub.
Somaliland waxa ka jira kobac dhaqaale oo soo jiidanaya maalgashiga dalal kala duwan, gaar ahaan dhinacyada beeraha, tamarta, iyo kaabayaasha dhaqaalaha. Marka ay Somaliland la yeelato xidhiidh diblomaasiyadeed, Israa’iil waxa ay ka faa’iidaysan kartaa fursadahan dhaqaale oo ay ka qayb qaadan karto horumarka gobolka. Tan waxaa ka mid noqon kara heshiisyo ganacsi wadaag ah, iyo noocyo kale oo iskaashi dhaqaale ah oo ay ka faa’iideysanayaan labada dal.
Israa’iil waxa ay taariikh u leedahay in ay aqoonsato Somaliland 1960-kii, in ay dib u soo celiso xidhiidhkii diblumaasiyadeed ee ay la lahayd Somaliland waxa ay noqonaysaa niyad wanaag iyo in ay gacan ka siiso Israel dedaalka ay ugu jirto in ay caadi ku noqoto xidhiidhka dalalka kale ee gobolka. Tan waxaa ku jiri kara taageero diblomaasiyadeed, hindise wadajir ah, iyo noocyo kale oo iskaashi ah oo lagu xoojinayo xasilloonida iyo amniga gobolka. Aqoonsiga Somaliland, Israa’iil waxay sidoo kale muujin doontaa sida ay uga go’an tahay inay taageerto maamulka dimuqraadiga ah iyo xasilloonida gobolka.
Somaliland waxa inta badan lagu amaanaa dawladnimada iyo xasiloonida dimuqraadiga ah, taas oo si weyn uga duwan wadamo badan oo gobolka ah.
Aqoonsiga Somaliland, Israa’iil waxay taageeri doontaa oo dhiirigelinaysaa maamulka dimuqraadiga ah ee gobolka. Tan waxa ka mid noqon kara bixinta caawimo farsamo, wadaagista hababka ugu wanaagsan, iyo noocyada kale ee taageerada ee loogu talagalay xoojinta hay’adaha iyo hababka dimuqraadiyadda Somaliland.
Haddii ay sidaas sameyso, Israa’iil waxay gacan ka geysan doontaa horumarinta xasilloonida iyo dimoqraadiyadda gobolka, taas oo ah danta labada dal.
Waxa jira faa’iidooyin istiraatijiyadeed oo badan oo ay Israa’iil ka heli karto in ay Somaliland u aqoonsato dal madax-bannaan. Kuwaas waxaa ka mid ah horumarinta amniga qaranka, ka hortagga khataraha gobolka, abuurista fursado dhaqaale oo cusub, hagaajinta xidhiidhka diblomaasiyadeed, iyo taageeridda maamulka dimoqraadiga ah ee gobolka.
Haddaba, waxa mudan in laga fiirsado faa’iidada ugu jirta in Israa’iil aqoonsato Somaliland, isla-markaana la baadho sidii loo xoojin lahaa xidhiidhka labada dal. Markay sidaas samayso, Israa’iil kaliya ma kordhinayso danaheeda amni iyo dhaqaale ee waxay sidoo kale ka qayb qaadanaysaa xasilloonida iyo horumarka gobolka.
Michael Arizanti, qoraa khibrad leh oo khabiir ku ah Arrimaha Bariga Dhexe