Hargeysa (Hargeisa Press)- November 20 2024, Guddida Doorashooyinka qaranka Somaliland,ayaa ku dhawaaqay natiijadii doorashadii u dambaysay ee Somaliland: Cabdiraxmaan Maxamed Cabdilaahi “Cirro” oo ah Guddoomiyaha xisbiga mucaaridka ah ee Waddani, ayaa ku guulaystay, is hortaagana Madaxweyne Muuse Biixi oo isku dayey inuu mar labaad ku guulaysto. Doorashadu waxay sii waddaa taariikhda dheer ee Somaliland ee doorashooyin dhab ah oo dimuqraadi ah iyo xil wareejin si nabad ah. Guusha Somaliland waxa ay sidoo kale si weyn uga duwan tahay Soomaaliya oo marar badan ku guuldarraysatay in ay ka qabsoonto doorasho hal qof iyo hal cod ah inkasta oo balaayiin doollar ay kaalmo dibadeed ka heshay.
Marmar-marsiyada Muqdisho way gaabsan tahay marka loo eego guulaha soo noqnoqda iyo guulaha joogtada ah ee ay Somaliland gaadhay tobanaan sano; Qaadhaan-bixiyeyaashu waa inay waydiiyaan sababta ay Somaliland u qaban karto doorashooyin hufan, xor ah, oo guul leh oo wax ka yar boqolkiiba hal ka ah kharashka ay dalbato Soomaaliya oo ah dalka ugu musuqmaasuqa badan adduunka.
Siyaasadda Somaliland inta badan waxa ay ku qotontaa in la isku dheelo iyo isku dheeli tirnaanta marka loo eego fikirka, dalka aan la ictiraafsanayn waxa uu leeyahay taariikh dheer oo uu ku ciqaabayo qofka xilka haya. Beddelka musuqmaasuqa waxa uu ka hor istaagaa in koox kastaa ay xididada hoose sii raacdo oo ay bilaabaan in ay xukunkooda u arkaan mid xaq ah oo aan ahayn mudnaan.
Si kastaba ha ahaatee, isbeddelka oo dhan ma wanaagsana. Markii ugu horeysay muddo 65 sano ah, waxaa jira dardar dhab ah oo ku wajahan aqoonsiga Somaliland ee Washington iyo London. Gudaha Mareykanka, Somaliland waxa ay taageereyaal cod dheer ku leedahay Aqalka Cad, Congress-ka, Pentagon-ka iyo hay’adaha sirdoonka. Iyadoo wasaaradda arrimaha dibeddu ay caado u ahayd inay Somaliland cadaw ku noqoto, maadaama oo ay u dhego nuglaadaan sheeko-xariirada Soomaaliya, isla-markaana ay ka fikirayaan sidii ay Soomaaliya nabad ugu noolaan lahayd iyada iyo deriskeeda, ayaa 19-kii November, 2024, safaaradda Mareykanka ee Muqdisho waxa ay Somaliland ugu hambalyeysay doorashadii sida wanaagsan u dhacday.
Dilaacyada ka dhanka ah cadawtinimada wasaaradda arrimaha dibedda waxa ay u badan tahay inay sii balaadhi doonto inta lagu jiro wakhtiga labaad ee madaxweynaha la doortay ee Donald Trump, iyada oo laga yaabo in loo magacaabo xafiiska wasaaradda arrimaha dibedda ee Afrika labadaba ay aqoonsadaan qadiyadda damiirka iyo istiraatijiyadeed ee aqoonsiga Somaliland.
Horumarka noocaas ah kuma dhicin meel bannaan, si kastaba ha ahaatee. Bashir Goth, waxa laga yaaba in Somaliland ay ku leedahay Washington, D.C safiirka ugu firfircoon dal kasta oo Afrikaan ah. Waa abwaan Soomaaliyeed oo caan ah, waana wiil uu dhalay wadaad caan ka ahaa Muqdisho iyo caasimadda Somaliland ee Hargeysa. Waxa uu si taxadir leh u dhisay xidhiidho Washington oo dhan, Congress-ka iyo kuwa gaarka ah labadaba, sababtoo ah waxa uu iibsan karaa dad u ololeeya— istaraatijiyadda ugu weyn ee Soomaaliya—balse waxa uu ku salaysan yahay kartida uu u leeyahay in qadiyadda Somaliland ka dhigo caqli iyo qancin.
Waxa kale oo uu u taagan yahay dimuqraadiyadda dhabta ah ee Somaliland isaga oo horumarinaya qaranimada halkii uu ka ahaan lahaa xisbiga Biixi. Mudadii uu xilka hayay oo dhan ma jirin Mareykan ma maqal isagoo dhaliilaya siyaasi reer Somaliland ah; Taas lidkeeda, waxa uu si siman uga hadlay oo u sawiray mid kasta oo ka mid ah madaxda xisbiga oo uu Cirro ku jiro. Iyada oo laga yaabo in Cirro uu damco in uu taageero – oo ay ku jirto qoraalka Washington – taageerayaashiisa dhow, tani waxay halis u tahay in ay dib ugu soo celiso hadafka Somaliland ee safka hore ee tartanka aqoonsiga. Cilaaqaadku wuxuu qaataa sanado in la dhiso; si fudud looma wareejin karo.
Sababaha uu Biixi ugu guulaystay kor u qaadista sumcadda Somaliland waxa ka mid ah isaga oo xidhiidh la samaystay Taiwan. Iyadoo Taiwan ay mar xidhiidh la lahayd wadamada Afrika, maanta oo kaliya Somaliland iyo Eswatini [Swaziland] ayaa si rasmi ah u aqoonsaday Jamhuuriyadda Shiinaha. Markii Biixi uu qaatay Taiwan, Beijing aad ayay u xanaaqday. Safiirka Shiinaha ee Muqdisho ayaa markii u horaysay isku dayay in uu laaluusho, kadibna uu laaluush bixiyo, ugu dambayntiina uu hubeeyo jabhadihii ka soo horjeeday Somaliland ee bariga Somaliland.
Xubnaha xisbiga Waddani, ayaa hore su’aalo uga keenay xidhiidhka Somaliland iyo Taiwan, gaar ahaan iyada oo Shiinaha oo aad u xiiseeya hadiyado. Cirro waa in uu garwaaqsadaa in xidhiidhka Somaliland iyo Taiwan uu ka soo booday ictiraaf raadinta Somaliland ee Washington iyo in haddii Somaliland ka fogaato Taiwan ay ka mid noqonayso dalal badan oo Afrika ah oo xidhiidh la leh Shiinaha, sidaas darteedna aanay awood u lahayn in ay si wanaagsan uga soo horjeestaan dalalka jaarka ah. Jabuuti, Itoobiya, ama Soomaaliya, ama dalal kale oo tiro badan sida Benin, Equatorial Guinea, ama Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo. Isku soo wada duuboo, in siyaasadiisa Shiinaha ay wax ka bedesho waxay noqonaysaa inay guuldarada ka dafto daanka guusha.
Muddo aad u dheer, dunidu waxay si xun ula dhaqmi jirtay Somaliland, Mareykankuna wuxuu si gaar ah u hoos geeyey danahiisa gaarka ah ee xisbiga Shuuciga ah ee Shiinaha iyo madaxdii Soomaaliya ee musuqmaasuqa ka waday Muqdisho. Dhaxalka Biixi waxa uu ahaa in uu Somaliland meel dhigo aqoonsiga rasmiga ah ee Washington.
Somaliland maanta waxay uga dhowdahay Falastiin ama Kurdistan inay hesho aqbalaad inay noqoto dalka xiga ee adduunka. Cirro waa in uu doortaa: in uu ka noqdo siyaasadda Biixi si uu awoodiisa u muujiyo ama uu noqdo madaxweynaha soo dhawaynaya madaxweynaha xiga ee Mareykanka oo socdaalkiisii ugu horeeyey ku yimi Jamhuuriyadda Somaliland.
Qoraaga Dr. Michael Rubin.
Michael Rubin waa xubin sare oo ka tirsan Machadka Ganacsiga Mareykanka, halkaas oo uu ku takhasusay Iran, Turkiga, iyo Bariga Dhexe ee ballaadhan. Sarkaal hore oo ka tirsan Pentagon-ka, Dr. Rubin wuxuu ku noolaa kacaankii Iran, Yemen, iyo labadaba Ciraaq ka hor iyo ka dibba. Waxa uu sidoo kale wakhti la qaatay Taliban ka hor 9/11. In ka badan toban sano, wuxuu baray casharro ku saabsan colaadaha Geeska Afrika iyo Bariga Dhexe, dhaqanka, iyo argagixisada, si uu u diro cutubyo ka tirsan ciidamada badda iyo badda ee Mareykanka. Dr. Rubin waa qoraaga, iyo iskuduwaha buugaag dhowr ah oo sahaminaya diblomaasiyadda, taariikhda Iran, dhaqanka Carabta, daraasadaha Kurdida, iyo siyaasadda Shiicada, oo ay ku jiraan “ Todoba Tiir: Maxaa Dhabta Keenaya Degenaansho La’aanta Bariga Dhexe? ” (AEI Press, 2019); “ Koritaanka Kurdistan ” (AEI Press, 2016); “ Qoob-ka-ciyaarka Ibliiska: Khatarta ka-hortagga Nidaamyada Damiirka ah ” (Buugaagta Kulanka, 2014); iyo “ Iran daa’im ah: Sii socoshada iyo fowdada” Dr. Rubin waxa uu shahaadada PhD iyo MA taariikhda ka qaatay Jaamacadda Yale, halkaas oo uu sidoo kale BS ka qaatay cilmiga bayolojiga.