Addis Ababa (Hargeisa Press)- Raysal wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed, ayaa ku dhawaaqay guusha cajiibka ah ee ay dalkiisa ku kordhisay wax soo saarka kafeega ee Itoobiya oo ahaa 500,000 oo tan ilaa 1 milyan oo tan shantii sano ee la soo dhaafay.
Dhacdadan muhiimka ah, ayaa lagu soo bandhigay bandhiga kafeega iyo wacyigelinta qaranka Itoobiya oo lagu qabtay madxafka cilmiga sayniska ee Itoobiya.
Raysal wasaare Abiy Axmed, ayaa tilmaamay in Itoobiya ay si la yaab leh u korortay dakhliga ka soo xarooda dhoofinta kafeega, isaga oo gaadhay in ka badan 1.4 bilyan USD sanad maaliyadeedkii u dambeeyay. Waxa uu kororkan u sababeeyay horumarka ka socda deegaanka dhaqaalaha sare iyo ganacsiga kafeega.
Raysal wasaaraha, ayaa intii uu khudbadiisa ku guda jiray ku nuux-nuuxsaday sida ay dowladda Itoobiya uga go’an tahay kor u qaadista tayada kafeega iyo wax soo saarka.
Wuxuuna xusay inay muhiim tahay in la iska kaashado dhinacyada ay khusayso oo ay ka mid yihiin beeralayda, iskaashatooyinka iyo bulshada gobolka, ujeedaduna tahay sidii kor loogu qaadi lahaa wacyiga iyo hirgelinta hababka ugu wanaagsan ee beerista kafeega.
Abiy Axmed, ayaa rajo ka muujiyay in sare loo qaado wax soo saarka kafeega ee Itoobiya oo la gaadhsiiyo hal milyan oo tan iyadoo la dhisayo guulihii hore. Wuxuu carrabka ku adkeeyay baahida loo qabo dadaallada joogtada ah si kor loogu qaado tayada iyo helitaanka suuqa.
“Markii Hindisaha Dhaxalka Cagaaran uu billowday, mid ka mid ah meelaha diiradda lagu saaray waxay ahayd kafeega, waxaana ku xigay shaah, bariis, iyo sarreen,” ayuu yidhi Raysal Wasaasare Abiy Axmed.
Sidaas awgeed, wax-soo-saarka qaxwada sannadlaha ah ee Itoobiya, ayaa kor u kacay 500,000 oo tan oo noqday in ka badan 1 milyan oo tan shantii sano ee la soo dhaafay.
Dhanka dakhliga dhoofinta, qaranku wuxuu qorsheynayaa inuu helo ilaa 2 bilyan oo USD inta lagu jiro sanad-maaliyadeedkan Itoobiya, ayuu yidhi Abiy, isagoo sheegay in Itoobiya ay heshay in ka badan 1.4 bilyan USD sanad maaliyadeedkii ugu dambeeyay.
Waxa uu kororkan u sababeeyay horumarka ka socda deegaanka dhaqaalaha sare iyo ganacsiga kafeega.
Waxa uu bixiyay falanqayn is barbar dhig ah oo ku saabsan wax soo saarka kafeega, isaga oo sheegay, “Shantii sano ee la soo dhaafay, Brazil waxa ay soo saari jirtay 3.7 milyan oo tan oo kafee ah sannadkii, halka Vietnam ay soo saarto 1.7 milyan oo tan sannadkii. Dhinaca kale Itoobiya waxa ay soo saari jirtay wax ka yar 500,000 oo tan oo qaxwo ah sannadkii. Si kastaba ha ahaatee, ka dib Initiative-ka Green Legacy Initiative, wax-soo-saarka Brazil waxa uu kor u kacay 4 milyan oo tan, Vietnam oo laga dhigay 2 milyan oo tan, Itoobiya waxa ay awooday in ay labanlaabto wax soo saarkeeda oo ay gaadhsiiso 1 milyan oo tan. ”
Sida laga soo xigtay isaga, tani waxay muujinaysaa kor u kac weyn oo ku yimid wax soo saarka kafeega ee Itoobiya.
Qudbadiisa, Raysal wasaare Abiy waxa uu ku nuux-nuux saday daryeelka looga baahan yahay beerashada kafeega, isaga oo la mid ah barbaarinta ubadka. Wuxuu ku booriyay beeralayda Itoobiya inay bixiyaan dareenka lagama maarmaanka ah si kor loogu qaado wax soo saarka.
“Iyadoo la ilaalinayo xooggan, beeralayda iyo ganacsatada kafeega waxaa lagu dhiirigelinayaa inay taageeraan qorshayaasha aan dejinay. Shaqada aad qabatay sannadihii la soo dhaafay waa mid cajiib ah. Dadaal wadareed aad u weyn ayaad geliseen, ma aha ganacsatadii oo keliya, laakiin hadaf la wadaago, oo dalka ka caawinaya inuu helo 1.4 bilyan oo doolar sannadkii. Tani waa guul sharaf leh,” ayuu yidhi.
Sidoo kale, Raysal Wasaaraha ayaa ka hadlay muhiimadda ay leedahay tayada qaxwaha, isagoo ku booriyay dadka ku howlan tacbashada kafeega in ay qaataan hababka ugu wanaagsan.
“Xitaa kuwa kafeega ku beeraya hektar yar ayaa laga filayaa inay qaataan habka ugu wanaagsan ee beerashada kafeega ee dhulkooda. Ma aha oo kaliya wax iibsiga, laakiin sidoo kale maalgelinta beeraha, halkaas oo maalgelinta u horseedaysaa in ay korodho wax soo saarka. Markaad khibraddan ku dabaqdo Itoobiya, waxa la idinka filayaa inaad si weyn uga qayb-qaadataan, oo ay barbar socdaan dawladda, si loo horumariyo wax-soo-saarka, loona hubiyo inaan wax-soo-saar sare ka gaadhno dhulalka yaryar.” ayuu ku nuuxnuuxsaday.
Sidoo kale, waxa uu ra’iisal wasaaruhu abaal-marin ku guddoonsiiyay beeralayda, kuwa wax dhoofiya iyo ururrada wax-soo-saarka iyo ka ganacsiga kafeega Itoobiya oo si aan caadi ahayn ugu soo baxay.
Iyada oo leh aragti cad iyo ballanqaad, warshadaynta qaxwaha ee Itoobiya waxay ku socotaa waddadii koritaanka iyo guusha dheeraadka ah.