Addis Ababa (Hargeisa Press)- Danjire Tiruneh Zena, oo ah diblomaasi Itoobiya u dhashay oo rug-caddaa ah, ayaa sheegay in hab-dhaqanka colaadeed ee ay hadda wadaan madaxda Soomaaliya ay tahay mid fool-xun iyo diidmada Itoobiya oo dhan oo gacan weyn ka geysatay ilaalinta dawladnimada dalkooda.
Danjire Tiruneh, ayaa u mahadceliyey Itoobiya inay tahay dal taariikhi ah oo Afrika ku yaalla, welina ay mas’uul ka tahay oo ay si caqli-gal ah uga fal-celisay dagaalka cadawtinimada leh.
Wuxuu sheegay in Soomaaliya ay waxaa ay hadda waddaa ay tahay dhaqdhaqaaqyo aan hore loo arag iyo hadallo xun oo ka dhan ah Itoobiya oo ay ku casuuntay quwado dibadda ah.
Diblumaasiga, ayaa tilmaamay in khubaro badan oo juquraafi-siyaasadeed ay walaac ka muujiyeen in cadaawadu ay khatar gelinayso xasilloonida wanaagsan ee ay Itoobiya u hurtay wax badan.
Danjire Tiruneh, ayaa sheegay in Itoobiya ay lacag badan ku bixisay dowladnimada iyo midnimada Soomaaliya.
Muddo sanado ah, ayuu sheegay in Itoobiya ay ahayd xulafo adag, iyada oo gacan ka geysata ciidan ahaan, diblumaasiyadeed, iyo dhaqaale ahaanba xasiloonida jilicsan ee Soomaaliya, gaar ahaan buu yidhi ay ciidamada Itoobiya muhiim u ahaayeen xakamaynta awoodda kooxaha argagixisada.
“Markii Soomaaliya ay u kala jabtay kooxihii, waa Itoobiya oo wax walba u qabatay qaranimada dalkaas oo dib u dhistay, ayuu Tiruneh dib u xasuustay.
Sida uu sheegay, tabarucaadka Itoobiya si dabiici ah ayay uga soo jeedaan siyaasaddeeda arrimaha dibadda oo ahmiyadda ugu wayn siinaysa dalalka deriska ah.
“Dabcan, waddan kastaa wuxuu siyaasadda arrimaha dibadda mudnaan siinayaa dalalka deriska ah. Laakiin dhinaca Itoobiya, waxa jira waxyaabo ka yara duwan. Sababtoo ah tiro aad u badan oo muwaadiniin ah oo u dhashay dalalka deriska ah sida Soomaaliya, Ereteriya iyo Jabuuti, waxay sidoo kale deggan yihiin Itoobiya.”
Dadkaas ku nool dalalka aan kor ku soo xusnay ayaa isku hayb iyo af la wadaaga dadweynaha Itoobiya, ayuu yidhi Danjiruhu.
Soomaali badan, ayaa ku nool dalka Itoobiya gaar ahaan caasimadda Addis Ababa, taas oo cadeyn u ah in aan nahay dad isku mid ah, ayuu tilmaamay.
Intaa waxaa dheer, Soomaalidu waxay si joogta ah u yimaadaan Itoobiya oo dhan sababtoo ah waxay u haystaan inay tahay gurigooda labaad, sida uu sheegay Danjiruhu.
Wuxuu sheegay in hoggaanka hadda xilka haya ee Soomaaliya, ay hadda si fool-xun u wadaan dacaayado xunxun oo ka dhan ah Itoobiya iyo inay dalal kale ku casuumaan inay khalkhal galiyaan gobolka Bariga Afrika oo awalba qalalaase ka jiray.
Madaxda Soomaaliya waxay faafinayaan naceyb iyo cadowtooyo ka dhan ah Itoobiya, iyagoo ilaaway wixii ay Itoobiya u sameysay Soomaaliya, ilaalinta nabadda iyo dhismaha dowladnimada ayuu hoosta ka xariiqay Danjire Tiruneh.
Safiirka oo ka jawaabaya dacaayadaha cadawtinimada leh ee Soomaaliya, waxa uu si maangal iyo xilkasnimo leh ugu boggaadiyay jawaabta ay Itoobiya ka bixisay sida gundhig iyo taariikh u leh gobolka Geeska iyo Afrika oo dhan.
“Itoobiya waa inay daryeeshaa dadkeeda iyo dadka kale ee ku nool dalalka deriska ah. Beesha Caalamku waxay kaloo Itoobiya ka filayaan habkaas macquulka ah. Waad ogtihiin, waa inaan u dhaqmin sida Soomaaliya ama ciidamada kale ee cadowga ah ee dhow iyo ka fogba,” ayuu yidhi danjire Tiruneh.
Wuxuu sheegay in ilaa iyo inta ay Itoobiya tahay dal qadiimi ah oo leh taariikh, dhaqan iyo ilbaxnimo, ay rajaynayso in dalka Bariga Afrika uu sii wado nabadaynta iyo xasiloonida gobolka iyo meelo kaleba.
“Taasi waa sababta ay Itoobiya u dhaqmayso sida ay maanta u dhaqmayso, iyada oo caqli-gal ah inkasta oo ay jiraan dhaqdhaqaaqyo iska soo horjeeda oo halkan iyo halkaas ka socda. Laakiin Itoobiya waxay samaynaysaa heerkeeda ugu fiican si ay u sii ahaato caqli-gal,” ayuu yidhi Danjire Tiruneh Zena.