Beyruut (Hargeisa Press)- Mowjado cusub oo dhanka cirka ah, ayaa ku dhuftey magaalada Beyruut ee duleedka koonfureed saacadihii hore ee sabtida saaka, iyadoo Israel ay kordhisay weerarada ka dhanka ah Xisbullah, ka dib markii ay weerar ba’an ku qaaday xarun la sheegay in ay Iran taageerto oo ay taageerto dhaqdhaqaaqa kaas oo sida muuqata bartilmaameedsaday hoggaamiye Xasan Nasrallah.
Wariyeyaasha wakaaladda wararka ee Reuters, ayaa maqlay in ka badan 20 duqeyn oo kala duwan ka hor waaberigii Sabtidii saaka. Iyaga oo ka tegaya guryahoodii ku yaallay xaafadaha koonfureed, kumannaan Lubnaaniyiin ah, ayaa isugu soo baxay fagaarayaasha iyo jidadka laamiyada ee badhtamaha magaalada Beirut iyo aagagga badda.“Waxay rabaan inay burburiyaan Daahiye, waxay rabaan inay na wada baabi’iyaan dhammaanteen,” ayuu yidhi Sari, oo ah nin 30-sano jir ah oo magaciisa koowaad soo koobay, isaga oo tixraacaya xaafadii uu ka cararay ka dib markii ay Israa’iil amar ku bixisay. Meel u dhow, dadka cusub ee ku barakacay fagaaraha Shuhadada ee Beirut ayaa gogosha dhulka dhigay si ay isugu dayaan inay seexdaan.
Milateriga Israa’iil, ayaa sheegay subaxnimadii hore ee Sabtida saaka in ilaa 10 gantaal ay ka soo gudbeen Lubnaan ayna galeen dhulka Israa’iil iyo in “qaar” la qabtay. War ka soo baxay Milateriga ayaa lagu sheegay in gantaalladaasi la ogaaday kadib markii ay dhawaaqeen siidhiga deegaanka Sare ee Galili.
Weeraro aan hore loo arag oo shan saacadood oo xidhiidh ah subaxnimadii Sabtida saaka, ayaa daba socday weerarkii Jimcihii, kaasoo ahaa kii ugu xoogga badnaa oo Israa’iil ay ku qaado Beirut intii lagu jiray ku dhawaad sannad oo ay dagaal kula jirtay Xisbullah. Waxaa si weyn u sii xoogeystay dagaal beeleed maalinle ah oo la isku adeegsaday hubka noocyadiisa kala duwan oo labada dhinac isku adeegsanayaan.
Xiisaddii u dambeysay, ayaa si weyn u kordhisay cabsida laga qabo in isku dhacu uu faraha ka baxo, lagana yaabo in uu soo galo Iran, taageeraha ugu weyn ee Xizbullah, iyo sidoo kale Mareykanka.
Ma jiro war rasmi ah oo xaqiijinaya masiirka Nasrallah kadib weeraradii cuslaa ee Jimcihii dhacay, balse ilo ku dhow Xisbullah, ayaa u sheegay wakaalada wararka ee Reuters in aan la gaadhi karin.
Kooxda hubaysan ee Lubnaan ayaan wax hadal ah ka soo saarin.
Israa’iil ma ayna sheegin in ay isku dayday in ay garaacdo Nasrallah iyo in kale, balse sarkaal sare oo Israa’iil ah ayaa sheegay in la bartilmaameedsaday taliyeyaasha ugu sarreeya ee Xisbullah.
“Waxay ila tahay inay goor hore tahay in la yidhaahdo…Mararka qaar waxay qariyaan xaqiiqada markaan ku guuleysano,” ayuu sarkaalka Israa’iil u sheegay suxufiyiinta markii la weydiiyay in weerarka Jimcihii uu dilay Nasrallah.
Mar sii horreysay, ilo ku dhow Xisbullah, ayaa wakaaladda wararka ee Reuters u sheegay in Nasrallah uu nool yahay.
Wakaalada wararka ee Iran ee Tasnim, ayaa sidoo kale sheegtay inuu badqabo. Sarkaal sare oo ka tirsan ammaanka Iran, ayaa u sheegay wakaaladda wararka ee Reuters in Tehran ay hubinayso xaaladdiisa.
Milateriga Israa’iil, ayaa bayaan ay soo saareen ku sheegay in ay dileen taliyihii qeybta gantaallada ee Xisbullah, Muxammad Cali Ismaaciil iyo ku xigeenkiisii Xuseen Axmed Ismaaciil.
Tirada dhimashada ayaa korodhay
Saacado ka hor qulqulatooyinkii ugu dambeeyay, Ra’iisal Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu, ayaa u sheegay Qaramada Midoobay in dalkiisa uu xaq u leeyahay inuu sii wado ololaha.
“Ilaa inta ay Xisbullah dooranayso dariiqa dagaalka, Israa’iil ma haysato wax doorasho ah, Israa’iilna waxay xaq u leedahay inay meesha ka saarto khatartan oo ay muwaadiniinteena ku celiso guryahooda si nabad ah,” ayuu yidhi.
Dhowr wefti, ayaa dibadda u baxay markii Netanyahu uu ku soo dhawaaday khudbada. Ka dib waxa uu soo gaabiyay safarkiisii New York si uu ugu laabto Israel.
Mas’uuliyiinta caafimaadka Lubnaan, ayaa xaqiijiyay in lix qof ay ku dhinteen 91 kalena ay ku dhaawacmeen weerarkii ugu horreeyay ee Jimcihii – kii afraad ee Beirut ee duleedka koonfureed ee ay maamusho Xisbullah muddo toddobaad gudihii ah iyo kii ugu cuslaa tan iyo dagaal 2006-dii.
Khasaaraha, ayaa u muuqday mid aad uga badan. Ma jiro wax war ah oo ka soo baxay khasaaraha ka dhashay duqeyntaasi dambe. In ka badan 700 oo qof ayaa lagu dilay weeraro todobaadkii la soo dhaafay, sida ay masuuliyiintu sheegeen.
Telefishinka Al-Manar ee Xisbullah, ayaa sheegay in 7 dhisme ay burbureen. Laamaha ammaanka ee Lubnaan ayaa sheegay in bartilmaameedku uu ahaa goob ay inta badan ku sugan yihiin saraakiisha ugu sareysa Xisbullah.
Saacado ka dib, milateriga Israa’iil, ayaa u sheegay dadka deggan qaybo ka mid ah xaafadaha koonfureed ee Beirut inay isaga guuraan maadaama ay bartilmaameedsadeen gantaallada riddada iyo goobaha lagu kaydiyo hubka oo ay sheegeen inay ku hoos jiraan guryo rayid ah.
Xisbullah, ayaa beenisay in wax hub ah ama bakhaar hub ahi yaalay dhismayaal lagu garaacay xaafadaha Beirut, sida lagu sheegay bayaan ay soo saartay kooxda hubaysan ee Lubnaan.
Calaa al-Diin Saciid, oo degan xaafad ay Israa’iil ku jirto oo la bartilmaameedsaday, ayaa wakaaladda wararka ee Reuters u sheegay inuu la baxsanayay xaaskiisa iyo saddex carruur ah oo uu dhalay.
“Waxaan ka ogaanay telefishinka. Xaafadda waxaa ka dhacay buuq weyn,” ayuu yidhi. Qoyska ayaa qaatay dhar, warqado aqoonsi iyo waxoogaa lacag ah balse waxaa ku xayirmay gaadiidka iyadoo qaar kalena ay isku dayeen inay baxsadaan.
“Waxaan tagaynaa buuraha. Waxaan arki doonnaa sida loo hoydo – berrina waxaan arki doonnaa waxaan sameyn karno.”
Ku dhawaad 100,000 oo qof oo Lubnaan ku nool, ayaa ku barokacay toddobaadkan, taas oo kordhinaysa tirada dalka laga rujiyey oo gaadhay in ka badan 200,000.
Dowladda Israa’iil, ayaa sheegtay in ku-dhawaad 70,000 oo Israa’iiliyiin ah oo laga daad gureeyay guryahooda lagu celiyo ay tahay ujeedo dagaal.
Ururka Xisbullah, ayaa boqolaal gantaalo ah ku riday bartilmaameedyo ay Israa’iil ku leedahay oo ay ku jirto Tel Aviv. Kooxda ayaa sheegtay in Jimcihii ay gantaallo ku garaaceen magaalada Safed ee waqooyiga Israa’iil, halkaas oo lagu daweeyay haweeney dhaawac fudud soo gaadhay.
Nidaamyada difaaca hawada ee Israa’iil, ayaa xaqiijiyay in waxyeelladu ay ilaa hadda aad u yar tahay.
Iran, oo sheegtay in weerarkii jimcihii uu ka gudbay “khadka cas”, ayaa ku eedaysay Israa’iil inay adeegsatay bambooyinka “busting-busting” ee uu Mareykanku sameeyay.
Xoghayaha Difaaca Mareykanka Lloyd Austin, ayaa sheegay in aan Washington lagu wargelin weerarkaas ka hor. Madaxweyne Joe Biden ayaa lagala socodsiiyay horumarka.
Qaramada Midoobay, halkaas oo uu ku kulmay Golaha Guud ee Sannadlaha ah toddobaadkan, xoojinta ayaa keentay hadallo walaac ah oo ay ka mid yihiin Faransiiska, kaas oo Mareykanku uu soo jeediyay xabbad-joojin 21 maalmood ah.
“Tani waa in si degdeg ah loo soo afjaraa,” Safiirka Faransiiska Nicolas de Riviere ayaa u sheegay shirkii golaha ammaanka.
Shir jaraa’id oo uu ku qabtay magaalada New York, xoghayaha arrimaha dibadda ee Mareykanka Antony Blinken waxa uu yidhi: “Waxa aanu rumaysanahay in dariiqa hore loogu soconayo ay tahay diblumaasiyad, ee maaha khilaaf…waxa aanu sii wadi doonaa in aanu si ula kac ah ula shaqayno dhammaan dhinacyada si aanu ugu boorino in ay doortaan koorsadaas”.
Xisbullah, ayaa ku furtay dagaalkii ugu dambeeyay ee tobanaan sano oo colaad ah iyadoo gantaallo ku qaaday Israa’iil isla markiiba ka dib weerarkii 7-dii Octobar ee Israa’iil ay kooxda Falastiiniyiinta ee Xamaas ku qaaday Gaza sannadkii hore.